Η γυναίκα που μιλάει στα φυτά

Η Χ. Καραλέκα-Ντονά κατάφερε να συγκεντρώσει το σύνολο των παραδοσιακών σπόρων της περιοχής. Μετέτρεψε το σπίτι της σε φυτώριο και μεγαλώνει τις ντόπιες ποικιλίες δέντρων και φυτών σαν να είναι παιδιά της

Η Χ. Καραλέκα-Ντονά μπροστά στο πλήθος των σπόρων με τις ποικιλίες της μεσσηνιακής γης

Χρόνια πριν οι κάτοικοι της υπαίθρου ήταν αυτάρκεις. Ιδιαίτερα οι κάτοικοι της νοτίου Ελλάδος, όπου οι κλιματικές συνθήκες επέτρεπαν καλλιέργειες ολόκληρο τον χρόνο, είχαν καταφέρει να ζουν αποκλειστικά με τα δικά τους προϊόντα. Λάδι, σιτάρι και όλα τα δημητριακά, καλαμπόκι, οπωροκηπευτικά, αλλά και κρέας και τυρί υπήρχε σε κάθε νοικοκυριό. Μετά ήρθε η μετανάστευση, η αστυφιλία, η εγκατάλειψη της υπαίθρου και η ερήμωση της περιφέρειας.

Η μονοκαλλιέργεια έγινε πια θεσμός σε έναν ευλογημένο τόπο που ό,τι έσπερνες, φύτρωνε. Ιδιαίτερα στη Μεσσηνία, τον «καλλίκαρπον» κατά τον Ευριπίδη, δεν υπήρχε σπόρος που να μη φυτρώνει και να μην καρπίζει. Πέρα από τα γνωστά προϊόντα, στους κάμπους τους οι αγρότες καλλιεργούσαν ρύζι, καπνά, βαμβάκι και ό,τι ακόμα βάζει ο ανθρώπινος νους. Σήμερα σε συντριπτικό ποσοστό η μονοκαλλιέργεια, αυτή της ελιάς, καλύπτει την αγροτική παραγωγή.

Στα χωριά της Μεσσηνίας κατοικούν στην πλειονότητά τους γέροντες και είναι συνηθισμένο το φαινόμενο του πλανόδιου μανάβη που τους προμηθεύει με φρούτα και λαχανικά εκεί που κάποτε υπήρχε αυτάρκεια και υπερπαραγωγή.

Τα τελευταία χρόνια αρκετοί άνθρωποι, μετά τη συνταξιοδότησή τους, άρχισαν να επιστρέφουν στα χωριά τους. Επισκεύασαν τα σπίτια τους, ξεχορτάριασαν τους κήπους τους και άρχισαν, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, να φυτεύουν.

Οι παλιοί σπόροι είχαν σχεδόν χαθεί και έτσι κατέφυγαν στα φυτώρια και τα υβρίδια. Τα αποτελέσματα, φυσικά, δεν ήταν τα αναμενόμενα. Χάθηκαν οι γεύσεις, οι μυρωδιές από τις ντομάτες, τα αγγούρια και τα υπόλοιπα κηπευτικά. Τώρα χρειάζεται περισσότερο νερό. Νέες ασθένειες προσέβαλαν τα φυτά, ενώ, το κυριότερο, οι καρποί τους δεν δίνουν σπόρους.

Ευτυχώς που σε κάθε εποχή υπάρχουν οι ρομαντικοί. Υπάρχουν οι άνθρωποι που με νύχια και με δόντια κρατούν ζωντανή την παράδοση και τη συνέχεια. Μια τέτοια ρομαντική ανακαλύψαμε στη Μεσσηνία. Μία γυναίκα που μιλάει με τα δέντρα. Μία γυναίκα που κατάφερε τα τελευταία χρόνια να μαζέψει το σύνολο των παλιών παραδοσιακών σπόρων της περιοχής και φυσικά να τους διαδώσει παντού.

Ο λόγος για τη Χριστίνα Καραλέκα?Ντονά, μία γυναίκα που εντυπωσιάζει τον συνομιλητή της με τις γνώσεις της, την αγάπη της και το πάθος της για τη φύση.

Τη συναντήσαμε στο σπίτι της στην Καλαμάτα, όπου έχει μετατρέψει το τεράστιο σαλόνι της σε ένα απέραντο φυτώριο. Δεκάδες είδη φυτών τα μεγαλώνει σαν να ήταν παιδιά της. Σε λίγες ημέρες που θα αναπτυχθούν θα μεταφερθούν στο χωριό της, στην Ηλέκτρα του Δήμου Οιχαλίας, όπου και θα μεταφυτευθούν στον κήπο της. Αρκετά βέβαια θα δοθούν χάρισμα σε συγγενείς και φίλους. Η ίδια δεν κρύβει τα συναισθήματα της. «Αγαπώ τα δέντρα και τα φυτά κάτι παραπάνω από τα παιδιά μου. Υπάρχουν οντότητες μέσα τους και επηρεάζονται από τη μουσική. Οταν οι ξυλουργοί παλιά ήθελαν να κόψουν ένα δέντρο πήγαιναν από την προηγούμενη ημέρα, του μιλούσαν και το προετοίμαζαν», μας λέει.

Φέτος, όταν μάζεψε τα σύκα από τα δέντρα της, τα ευχαρίστησε όπως κάθε χρόνο. «Την τελευταία ημέρα φίλησα μία μία τις συκιές, τις ευχαρίστησα για τους καρπούς που μου έδωσαν και δώσαμε ραντεβού για την επόμενη χρονιά». Η Χριστίνα μπορεί να αγαπάει όλα τα δέντρα, το αγαπημένο της όμως είναι η ελιά. Οπως λέει, τη θεωρεί ιερή.

ΚΙΝΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΩΝ ΣΠΟΡΩΝ
Από χέρι σε χέρι και από καρδιά σε καρδιά

Μετά τη συνταξιοδότησή της η Χριστίνα Καραλέκα έχει βάλει στόχο στη ζωή της τη συλλογή και τη φύλαξη των παραδοσιακών σπόρων. «Ολα ξεκίνησαν όταν συμμετέχοντας σε ένα σεμινάριο βιβλιοδεσίας άκουσα από φίλο μου ότι έχει έρθει στη Μεσσηνία μια ομάδα που μαζεύει παλιούς σπόρους. Ψάχνοντας αυτούς τους ανθρώπους ανακάλυψα τον ''πελίτι'', τον Παναγιώτη Σαϊνατούδη και την παρέα του. Είναι ο άνθρωπος που ξεκίνησε αυτήν τη σημαντική προσπάθεια που σήμερα έχει γίνει πανελλήνιο κίνημα με σύνθημά μας ''από χέρι σε χέρι και από καρδιά σε καρδιά''».

Τη ρωτάμε ποια είναι η διαφορά των παλιών από τους καινούργιους σπόρους. «Το υβρίδιο βγαίνει από τη λέξη ύβρις, που σημαίνει βρισιά, σημαίνει ότι έχουν επέμβει στο γενετικό του υλικό. Ετσι, και σπόρο να κρατήσεις είναι αναμφίβολη η παραγωγή, αλλά κι αν βγει καρπός δεν θα έχει σπόρους. Δεν θα έχει συνέχεια. Αντίθετα, οι ντόπιες ποικιλίες είναι εγκλιματισμένες, ανθεκτικές στις ασθένειες, χρειάζονται λιγότερο νερό, μας δίνουν εύγεστους, αρωματικούς καρπούς γεμάτους θρεπτικά συστατικά και προπάντων μας δίνουν τον σπόρο τους. Βέβαια αν κάποιος δεν βρίσκει παλιούς σπόρους, ας βάλει υβρίδια».

ΤΟ «ΜΠΟΥΝΙΟ»
Από την αρχαιότητα στο σήμερα

Η συζήτησή μας με τη Χριστίνα ήταν άκρως ενδιαφέρουσα. Μάθαμε για τη δημιουργία οικοκοινοτήτων στην Ελλάδα και για το «μπούνιο», μια ειδική κατασκευή, ένα κτίσμα σαν μανιτάρι κατασκευασμένο σύμφωνα με τη χρυσή τομή των αρχαίων Ελλήνων, όπου εκεί τοποθετούνται οι σπόροι και ενεργοποιούνται. Ενα τέτοιο κτίσμα δημιουργήθηκε πριν από λίγο καιρό στη Βυτίνα, ενώ αναμένεται η δημιουργία τους και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.

Η Σελήνη
Μάθαμε ακόμα για το σεληνιακό ημερολόγιο που μας λέει πότε πρέπει να φυτεύουμε τους σπόρους. Βασικός κανόνας είναι ότι για υπόγεια βλάστηση η σπορά γίνεται στη χάση του φεγγαριού ενώ για υπέργεια βλάστηση γίνεται στο γιόμο του φεγγαριού. Παραμονή και πανσέληνο αν κάνεις σπορά, θα έχεις τις περισσότερες αρρώστιες στα φυτά σου.

Το ημερολόγιο σποράς βρίσκεται στο Διαδίκτυο στη διεύθυνση «πράσινη σαύρα στην πέτρα».

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΠΕΤΡΟΣ ΤΣΩΝΗΣ
ΦΩΤΟ Γ. ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ
ethnos.gr