Ολόκληρη η ιδέα τής σύγχρονης ψυχολογίας και τής σύγχρονης εκπαίδευσης είναι, ότι ο άνθρωπος αν δεν έχει πολύ δυνατό «εγώ», δεν θα είναι ικανός να αγωνιστεί στη ζωή, όπου υπάρχει πολύ μεγάλος ανταγωνισμός κι ότι αν είσαι αγνός και αληθινός άνθρωπος, ο καθένας μπορεί να σε σπρώξει στην άκρη και πάντοτε θα είσαι παραγκωνισμένος.
Χρειάζεσαι ένα ατσάλινο, ένα πολύ ισχυρό «εγώ», για να πολεμήσεις μέσα σ΄ αυτόν τον ανταγωνιστικό κόσμο. Μόνο τότε μπορείς να πετύχεις. Σ΄ οποιοδήποτε πεδίο -σπουδές, επάγγελμα, πολιτική, αθλητισμός, οικογένεια- χρειάζεσαι μία πολύ κατηγορηματική προσωπικότητα. Ολόκληρη η κοινωνία που φτιάξαμε είναι προσαρμοσμένη στο να περάσει και να εμφυτέψει στα παιδιά αυτή την κατηγορηματική προσωπικότητα.
 | Όσσο. Ο άθεος Ινδός φιλόσοφος, που γκρέμισε θεούς, θρησκείες, σημαίες, κράτη, σύνορα... |
Απ΄ τα πρώτα χρόνια τής ζωής τού παιδιού τού λέμε: «Γίνε ο πρώτος στην τάξη σου». Έτσι, όταν το παιδί είναι πρώτο στην τάξη του, όλοι το επαινούν. Αυτό που κάνεις είναι να ταΐζεις το «εγώ» του απ΄ την αρχή-αρχή. Του δίνεις συγκεκριμένες φιλοδοξίες: «Μπορείς να γίνεις σπουδαίος, πλούσιος, διάσημος, πρόεδρος της χώρας σου, μπορείς να γίνεις, πρωθυπουργός». Το ταξίδι του στη ζωή αρχίζει μ΄ αυτές τις ιδέες και καθώς πετυχαίνει τούς στόχους που του έβαλες, το «εγώ» του γίνεται ολοένα και μεγαλύτερο.
Με κάθε τρόπο, το «εγώ» είναι η μεγαλύτερη αρρώστεια, που μπορεί να συμβεί στον άνθρωπο. Αν είσαι επιτυχημένος το «εγώ» σου γιγαντώνεται. Αυτός είναι ένας κίνδυνος, γιατί τότε -στον δρόμο προς την αυτογνωσία σου- θα πρέπει να μετακινήσεις ένα μεγάλο βράχο, που σου κλείνει το δρόμο. Ή αν έχεις μικρό «εγώ», αν δεν τα έχεις καταφέρει, αν έχεις αποδειχθεί αποτυχημένος, τότε το «εγώ» σου θα γίνει πληγή, θα σε πονάει και θα σου δημιουργήσει σύμπλεγμα κατωτερότητας -πράγμα, που επίσης θα σού επιφέρει πρόβλημα. |
Στην κοιλιά τής μητέρας και κατά την εγκυμοσύνη, κάθε παιδί βρίσκεται σε βαθιά μακαριότητα. Φυσικά δεν έχει επίγνωση των γεγονότων που συμβαίνουν έξω απ΄ την κοιλιά που το προστατεύει, δεν ξέρει τίποτε γι΄ αυτά. Είναι τόσο πολύ ενωμένο με τη μακαριότητα, που δεν υπάρχει περιθώριο για να υπάρχει ο «γνώστης». Η μακαριότητα είναι η ίδια του η ύπαρξη, οπότε δεν υπάρχει κανένας διαχωρισμός ανάμεσα στο «γνώστη» και στο γνωστό, δηλαδή ανάμεσα στον «παρατηρητή» και στο παρατηρούμενο. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο το βρέφος δεν έχει επίγνωση ούτε της μακαριότητάς του. Αποκτάς επίγνωση και γίνεσαι παρατηρητής, μόνο όταν έχεις χάσει κάτι.
Είναι πολύ δύσκολο να γνωρίζεις κάτι, χωρίς πρώτα να το έχεις χάσει, επειδή όταν δεν το έχεις χάσει, είσαι εντελώς ένα μαζί του. Δεν υπάρχει απόσταση. Ο «παρατηρητής» και το παρατηρούμενο είναι ένα. Ο «γνώστης» και το γνωστό είναι ένα.
Κάθε παιδί κατά την εγκυμοσύνη βρίσκεται σε μία κατάσταση βαθιάς μακαριότητας. Οι ψυχολόγοι συμφωνούν μ΄ αυτό. Έτσι όλη η θρησκευτική αναζήτηση, που θ΄ αποκτήσει το παιδί στη ζωή του ως ενήλικας, δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ένας τρόπος, για να ξαναβρεί την κοιλιά της μητέρας του, για να ξαναβρεί την χαμένη μακαριότητα. Η θρησκευτική σου αναζήτηση είναι μία προσπάθεια για να ξαναβρείς τη μακαριότητα που έχασες, απ΄ την κοιλιά τής μητέρας σου. Έτσι αυτό που ψάχνεις στην αναζήτηση για το θεό είναι ένωση, το να κάνεις αυτή την ύπαρξή σου μία ένωση με την κοιλιά.
Το κάθε παιδί κατά την εγκυμοσύνη, είναι απόλυτα συντονισμένο με την μητέρα και τον συντονισμό αυτό δεν τον χάνει ποτέ. Αν η μητέρα είναι υγιής, είναι υγιές και το παιδί. Αν η μητέρα είναι άρρωστη, είναι άρρωστο και το παιδί. Αν η μητέρα είναι λυπημένη, είναι λυπημένο και το παιδί. Αν η μητέρα είναι ευτυχισμένη, είναι ευτυχισμένο και το παιδί. Αν η μητέρα χορεύει, χορεύει και το παιδί. Αν η μητέρα κάθεται σιωπηλά, κάθεται και το παιδί. Το παιδί δεν έχει αποκτήσει ακόμα δικά του όρια. Αυτή είναι η καθαρή μακαριότητα και για να την βρει κάποιος, πρέπει πρώτα να την χάσει.
Το σοκ τής γέννησης είναι τεράστιο. Το παιδί γεννιέται και ξαφνικά πετάγεται απ΄ το κέντρο του. Ξαφνικά ξεριζώνεται απ΄ την γη, ξεριζώνεται απ΄ την κοιλιά της μητέρας του. Χάνει το λιμάνι του και δεν ξέρει πλέον ποιος είναι. Δεν υπήρχε λόγος να ξέρει, όταν ήταν ενωμένο με την μητέρα του. Δεν χρειαζόταν να το ξέρει, επειδή δεν υπήρχε διαχωρισμός. Δεν υπήρχε το «εσύ», οπότε δεν είχε ποτέ τεθεί το ζήτημα «εγώ». Η πραγματικότητα ήταν τότε αδιαχώριστη, καθαρή αντβάιτα (ένωση), καθαρή μη δυαδικότητα.
Απ΄ την στιγμή, όμως, που γεννιέται ένα παιδί, κόβεται ο ομφάλιος λώρος κι αρχίζει ν΄ αναπνέει από μόνο του. Ξαφνικά ολόκληρη η ύπαρξη γίνεται μία μοναδική αποστολή, το να γνωρίσει ποιος «είναι».Τώρα αρχίζει ν΄ αποκτά επίγνωση των ορίων του, τού σώματός του, των αναγκών του. Άλλοτε είναι ευτυχισμένο, άλλοτε δεν είναι, άλλοτε είναι ικανοποιημένο, άλλοτε δεν είναι. Μερικές φορές πεινάει και κλαίει και η μητέρα δεν είναι κοντά, μερικές φορές είναι στο στήθος τής μητέρας και απολαμβάνει την χαμένη ενότητα με την μητέρα του. |
Τώρα όμως, υπάρχουν πολλές διαθέσεις και πολλά κλίματα και έχει αρχίσει και αισθάνεται τον διαχωρισμό του. Το διαζύγιο συνέβη, ο γάμος έσπασε. Ήταν απολύτως παντρεμένο με τη μητέρα του, από δω και στο εξής θα είναι για πάντα διαχωρισμένο από εκείνη. Και τώρα πρέπει να βρει ποιος είναι. Σ΄ ολόκληρη τη ζωή του εξακολουθεί ο καθένας από εμάς, ν΄ ανακαλύψει ποιος είναι. Αυτό είναι και το ποιο θεμελιώδες ερώτημα τού κάθε ανθρώπου.
Αρχικά το παιδί αποκτά την επίγνωση τού «δικό μου», ύστερα τού «εμένα», έπειτα τού «εσύ» και μετά τού «εγώ». Αυτή είναι η διαδικασία, με αυτή ακριβώς τη διάταξη. Πρώτα αποκτά επίγνωση τού «δικό μου». «Αυτό το παιχνίδι είναι δικό μου, αυτή η μητέρα είναι δική μου». Παρατήρησέ το, επειδή αυτή είναι η δομή σου, επειδή αυτή είναι η δομή τού «εγώ». Έτσι αρχίζει να κατέχει. Πρώτα μπαίνει ο κτήτορας, η κτητικότητα είναι κάτι πολύ βασικό. Και με την κτητικότητα αρχίζει η κόλαση. Παρατήρησε τα μικρά παιδιά. Ζηλεύουν πολύ, είναι πολύ κτητικά, κάθε παιδί προσπαθεί ν΄ αρπάξει τα πάντα απ΄ τ΄ άλλα παιδιά και προσπαθεί να προστατέψει τα δικά του παιχνίδια. Και θα δεις παιδιά, που είναι πολύ βίαια, σχεδόν αδιάφορα για τις ανάγκες των άλλων. Αν ένα παιδί παίζει με το παιχνίδι του κι έρθει ένα άλλο παιδί, μπορεί να δεις έναν Αδόλφο Χίτλερ, ένα Τζέκινς Χαν, έναν Τουρκοεμάδα. Θα πιαστεί απ΄ το παιχνίδι του, είναι έτοιμο να τσακωθεί, είναι έτοιμο να χτυπηθεί. Είναι ζήτημα περιοχής, είναι ζήτημα εδαφικής κυριαρχίας.
Η κτητικότητα μπαίνει πρώτη. Αυτό είναι το βασικό πρωταρχικό δηλητήριο. Και το παιδί αρχίζει να λέει: «Αυτό είναι δικό μου». Απ΄ τη στιγμή που μπαίνει το δικό μου, γίνεσαι ανταγωνιστικός με τον καθένα. Απ΄ τη στιγμή που μπαίνει το δικό μου, η ζωή σου θα μεταβληθεί σ΄ ένα πεδίο ανταγωνισμού, σ΄ ένα αγώνα, μία διαμάχη βίας και επιθετικότητας.
Το επόμενο βήμα μετά τού «δικό μου» είναι το «εμένα». Όταν έχεις να διεκδικήσεις κάτι σαν να είναι δικό σου, ξαφνικά μέσα απ΄ αυτή τη διεκδίκηση, εμφανίζεται η ιδέα, ότι τώρα είσαι το κέντρο των κτήσεών σου. Οι κτήσεις γίνονται η εδαφική σου περιοχή και μέσα απ΄ αυτές τις κτήσεις εμφανίζεται η καινούργια ιδέα: «Εμένα». Απ΄ τη στιγμή που έχεις εγκατασταθείς στο «εμένα», μπορείς να δεις καθαρά πως έχεις ένα όριο και πως αυτά που βρίσκονται έξω απ΄ το όριο είναι «εσύ». Ο άλλος γίνεται ξεκάθαρος. Τώρα τα πράγματα αρχίζουν να διαλύονται.
Στο σύμπαν όλα είναι ένα, όλα είναι μία ενότητα, τίποτα δεν είναι διαχωρισμένο. Το κάθε τι συνδέεται με κάθε τι άλλο. Υπάρχει μία πανέμορφη κι αρμονική σύνδεση. Είσαι συνδεδεμένος με τα ποτάμια, είσαι συνδεδεμένος με τα δέντρα, είσαι συνδεδεμένος με τη γη, με τα βουνά, είσαι συνδεδεμένος με τ΄ αστέρια. Αντιστοίχως τ΄ αστέρια είναι συνδεδεμένα με σένα, είναι συνδεδεμένα με τα δέντρα, με τα ποτάμια, με τα βουνά. Τα πάντα αλληλοσυνδέονται. Τίποτα δεν μπορεί να είναι διαχωρισμένο στη Φύση. Ο χωρισμός δεν είναι εφικτός. Απλά έχεις την ψευδαίσθηση τού διαχωρισμού, που απέκτησες μετά την γέννα σου. Κάθε στιγμή αναπνέεις, εισπνέεις, εκπνέεις. Συνεχώς υπάρχει μία γέφυρα με την ύπαρξη. Τρως, μέρος απ΄ το όλο μπαίνει μέσα σου, αφοδεύεις, γίνεται κοπριά. Το μήλο απ΄ το δέντρο θα γίνει μέρος τού σώματός σου κι ένα μέρος απ΄ το σώμα σου θα γίνει λίπασμα, θα γίνει τροφή για το δέντρο. Ένα συνεχές πάρε-δώσε. Δεν σταματάει ούτε μία στιγμή, όταν σταματήσει είσαι νεκρός. |
Τι είναι θάνατος; Ο διαχωρισμός είναι θάνατος. Το να βρίσκεσαι σε ενότητα με το όλον, σημαίνει πως είσαι ζωντανός. Το να βρίσκεσαι έξω απ΄ την ενότητα διαχωρισμένος απ΄ το όλον, σημαίνει πως είσαι νεκρός. Έτσι, όσο περισσότερο θα σκέπτεσαι «είμαι διαχωρισμένος, είμαι ξεχωριστός απ΄ το όλον, είμαι αυτόνομος», τόσο λιγότερο ευαίσθητος γίνεσαι και περισσότερο πεθαμένος, εκτός πραγματικότητας, βαρετός και καθυστερημένος. Όσο περισσότερο αισθάνεσαι συνδεδεμένος, τόσο περισσότερο ολόκληρη η ύπαρξη είναι μέρος σου κι εσύ είσαι μέρος ολόκληρης τής ύπαρξης, ενωμένος με το όλον. Απ΄ την στιγμή που αντιληφθείς, πως είμαστε μέλος ο ένας τού άλλου, τότε ξαφνικά αλλάζει η οπτική σου. Τότε τα δέντρα δεν είναι κάτι ξένο, είναι ένα κομμάτι σου, που προετοιμάζει τροφή για σένα. Τα πάντα είναι ένας ατελείωτος, ενωμένος ωκεανός.
Όταν εισπνέεις παίρνεις το οξυγόνο μέσα σου, όταν εκπνέεις δίνεις διοξείδιο τού άνθρακα. Τα δέντρα εισπνέουν το διοξείδιο τού άνθρακα και εκπνέουν οξυγόνο. Μπορείς να το δεις. Υπάρχει μία διαρκής επικοινωνία. Είμαστε συντονισμένοι. Η πραγματικότητα είναι μία ενότητα και με την ιδέα τού «εμένα», τού «εσύ», τού «εγώ», βγαίνεις εκτός πραγματικότητας. Κι απ΄ την στιγμή που μπαίνει μέσα σου αυτή η λανθασμένη αντίληψη, τότε ολόκληρη η ύπαρξη αναποδογυρίζεται. Και τότε αρχίζει η τρέλα, αρχίζει η αρρώστεια… |
Αρχικά το «εμένα», ύστερα το «εσύ» κι έπειτα σαν αντανάκλαση εμφανίζεται το «εγώ». Το «εγώ» είναι η πιο αποκρυσταλλωμένη μορφή κτητικότητας. Απ΄ την στιγμή που έχεις ξεστομίσει το «εγώ», έχεις κάνει ιεροσυλία… Απ΄ την στιγμή, που έχεις πει «εγώ», έχεις διαπράξει ύβρη, έχεις αποσπαστεί συνειδητά και εντελώς απ΄ την ύπαρξη. Δεν έχεις αποσπαστεί πραγματικά, γιατί αλλιώς θα πέθαινες, αλλά οι ιδέες σου, ο νου σου, η αντίληψή σου έχουν αποσπαστεί ολοκληρωτικά από την ύπαρξη. Από δω και στο εξής θα βρίσκεσαι σε μία διαρκή διαμάχη με την πραγματικότητα. Θα πολεμάς με τις ίδιες σου τις ρίζες, θα πολεμάς με τον ίδιο σου τον εαυτό...
«Δικό μου», «εμένα», «εσύ», εγώ». Αυτή είναι η παγίδα. Κι αυτή η παγίδα δημιουργεί, δυστυχία, νεύρωση, τρέλα, αρρώστεια.
Τώρα το πρόβλημα είναι, ότι το παιδί πρέπει να περάσει μέσα απ΄ αυτό, επειδή δεν ξέρει ποιος είναι και κανείς δεν πρόκειται να τού μάθει. Χρειάζεται ένα είδος ταυτότητας. Μπορεί να είναι ψεύτικη ταυτότητα, αλλά είναι καλύτερη απ΄ τη μη ταυτότητα. Χρειάζεται κάποια ταυτότητα. Χρειάζεται να ξέρει, ότι είναι κάποιος, οπότε δημιουργείται ένα ψεύτικο κέντρο.
Το «εγώ» δεν είναι το πραγματικό σου κέντρο. Είναι ένα ψεύτικο κέντρο, που έχει κατασκευαστεί από σένα. Δεν έχει καμμία σχέση με το αληθινό σου κέντρο. Το αληθινό σου κέντρο είναι κέντρο των πάντων. Ο αληθινός σου εαυτός είναι εαυτός των πάντων, ενωμένος με το παν. Στο κέντρο ολόκληρη η ύπαρξη είναι ένα, όπως ακριβώς στην πηγή τού φωτός, στον ήλιο, εκεί όλες οι ακτίνες του είναι ένα. Όσο πιο μακρυά πηγαίνουν, τόσο περισσότερο απομακρύνονται η μία απ΄ την άλλη.
Ένας ρόκερ εκφράζει ενστικτωδώς παρόμοιες απόψεις με τού Όσσο: «Tρία πράγματα μισώ πιο πολύ στη ζωή μου: την οργανωμένη θρησκεία, την πολιτική, και τον πόλεμο. Όλα έχουν την ίδια κατάληξη: να σού προσφέρουν μια όμορφη στολή, για να βαδίσεις προς τον θάνατο.» (Ian “Lemmy” Kilmister, τραγουδιστής και μπασίστας των Μotorhead.) |  |
Υπάρχει μία ανάγκη επειδή το παιδί γεννιέται χωρίς κανένα όριο, χωρίς καμμιά ιδέα τού ποιος ή τι είναι. Είναι μία ανάγκη για επιβίωση. Πως θα επιβιώσει; Πρέπει να τού δοθεί μία καταγωγή, μία θρησκεία, ένα όνομα, μία ιδέα για το ποιος είναι. Αυτή η ιδέα έρχεται απ΄ έξω. Κάποιος λέει πως είσαι όμορφος, ότι είσαι έξυπνος, πως είσαι δυνατός. Έτσι μαζεύεις αυτά που λένε οι άλλοι για σένα σε μία συγκεκριμένη εικόνα. Εσύ είσαι αυτό που σου είπαν οι άλλοι.
Ποτέ δεν κοίταξες μέσα σου στον εαυτό σου να δεις ποιος είσαι. Δεν γνωρίζεις καν τον τρόπο να κοιτάξεις μέσα σου. Αυτή η εικόνα που σού έφτιαξαν είναι ψεύτικη, επειδή κανένας άλλος δεν μπορεί να ξέρει ποιος είσαι και κανένας άλλος δεν μπορεί να σου πει ποιος είσαι. Μόνο εσύ μπορείς να βρεις ποιος είσαι, μόνο σ΄ εσένα είναι διαθέσιμη η εσωτερική σου πραγματικότητα και σε κανέναν άλλο. Μόνο εσύ μπορείς να βρίσκεσαι εκεί. Την ημέρα που θα καταλάβεις, ότι η ταυτότητά σου είναι ψεύτικη, πως είναι ένα συνοθύλευμα από γνώμες, που έχεις μαζέψει από άλλους, τότε κάτσε σιωπηλά και σκέψου ποιος είσαι. Θα εμφανιστούν πολλές ιδέες. Απλά παρατήρησε από πού έρχονται και θα μπορέσεις να βρεις την πηγή. Τα περισσότερα έρχονται απ΄ την μητέρα σου περίπου 80%, κάτι απ΄ τον πατέρα σου, κάτι απ΄ τους δασκάλους σου στο σχολείο, κάτι έρχεται απ΄ τους φίλους σου και κάτι απ΄ την κοινωνία. Παρατήρησε, τίποτα δεν έρχεται από σένα, ούτε καν το 1%. Την ημέρα που καταλαβαίνεις αυτό αρχίζεις να ψάχνεις για μία τεχνική, για μία μέθοδο, ώστε να μπορέσεις να μπεις μέσα στην ύπαρξή σου, ώστε να μπορέσεις να γνωρίσεις με ακρίβεια και ουσιαστικά ποιος είσαι στ΄ αλήθεια. Μία απ΄ αυτές τις μεθόδους είναι ο διαλογισμός. |
Ποιος ο λόγος να ρωτάς τους άλλους για σένα; Και ποιον να ρωτήσεις; Οι άλλοι είναι τόσο αδαείς, όσο είσαι κι εσύ. Δεν γνωρίζουν τον εαυτό τους. Πως μπορούν λοιπόν να γνωρίσουν εσένα; Απλά δες πως λειτουργούν τα πράγματα. Έχεις εξαπατηθεί, είσαι ριγμένος, ζεις μέσα στα ψέματα. Εκείνοι που σ΄ εξαπάτησαν πιθανότατα να μην το έκαναν συνειδητά. Μπορεί να εξαπατήθηκαν κι αυτοί από άλλους. Ο πατέρας σου, η μητέρα σου, οι δάσκαλοί σου, όλοι έχουν εξαπατηθεί απ΄ τους δικούς τους. Έτσι έχουν εξαπατήσει κι εσένα. Θα κάνεις κι εσύ το ίδιο με τα δικά σου τα παιδιά;
Σ΄ ένα καλύτερο κόσμο, όπου οι άνθρωποι δεν θα κοιμούνται όρθιοι και θα είναι στοιχειωδώς έξυπνοι και αρκετά συνειδητοί, θα διδάσκουν στο παιδί, ότι η ιδέα τής ταυτότητας που γνωρίσαμε στην εποχή μας είναι ψεύτικη: «Χρειάζεται, θα στη δώσουμε, είναι για λίγο, μέχρι ν΄ ανακαλύψεις εσύ τον εαυτό σου και το ποιος είσαι». Πρέπει να πας εσύ και να σκάψεις βαθιά μέσα σου, στην ύπαρξη.
* * *
Η ταυτότητά που σου δώσανε δεν είναι η πραγματικότητά σου. Και όσο συντομότερα ανακαλύψεις το ποιος είσαι, τόσο το καλύτερο για σένα. Η προσωπικότητα είναι ψεύτικη, είναι δανεική· η ατομικότητα και η αυθεντικότητα είναι αληθινές. Όσο συντομότερα μπορέσεις να εγκαταλείψεις την ψεύτική σου ταυτότητα, τόσο το καλύτερο, επειδή εκείνη τη στιγμή θα γεννηθείς στ΄ αλήθεια και θα γίνεις πραγματικά αυθεντικός, αληθινός. Μόνο τότε θα γίνεις άνθρωπος.
Όσσο
Σημειώσεις
• Το παραπάνω κείμενο είναι απόσπασμα από το βιβλίο τού Όσσο: Διαλογισμός: Ταξίδι στο εδώ και τώρα, έκδ. Ρέμπελ.
• Διαβάστε επίσης: Όσσο: «Θέλω να βγάλω την τρέλα από μέσα σας...»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου