ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ
Περισσότερα από 50 δισεκατομμύρια ζώα θανατώνονται προς όφελος των ανθρώπων κάθε χρόνο. Παράλληλα με αυτή την πρωτοφανή βαρβαρότητα, παρατηρείται όμως και μία τάση από διάφορες ομάδες για πιο ηθική συμπεριφορά απέναντι στα ζώα. Το έντονο ενδιαφέρον των πολιτών σε πολλές χώρες για θέματα προστασίας των ζώων έχει κατευθύνει ανάλογες προσπάθειες για νομοθετικές ρυθμίσεις, ακόμη και σε επίπεδο συντάγματος. Τα τελευταία τριάντα χρόνια, πλήθος φιλοσόφων και ακτιβιστών έχουν ασχοληθεί με μια σειρά θεμάτων εισάγοντας καινοτόμους τρόπους σκέψης που οδήγησαν στη δημιουργία ενός νέου κοινωνικού κινήματος. Το κίνημα για τα δικαιώματα των ζώων το οποίο έχει εξαπλωθεί σε όλα τα μέρη του πλανήτη, αμφισβητεί και αναιρεί τις παραδοσιακές σχέσεις των ανθρώπων με τα ζώα. Με βάση την πιο γνωστή φράση του κινήματος από τον φιλόσοφο Jeremy Bentham (1748-1832) “το ερώτημα δεν είναι εάν τα ζώα έχουν λογική, ή μπορούν να μιλήσουν, αλλά εάν υποφέρουν”, οι υποστηρικτές του κινήματος πιστεύουν ότι τα ζώα, ως όντα με αντίληψη και συναίσθηση, έχουν ορισμένα βασικά δικαιώματα τα οποία οι άνθρωποι πρέπει να σέβονται, όπως το δικαίωμα στη ζωή και στη μη κακοποίηση. Ο απώτερος σκοπός του κινήματος είναι να σταματήσει η εκμετάλλευση και ο θάνατος των ζώων για ανθρώπινα συμφέροντα.
Ένα κείμενο της PETA (People for the Ethical Treatment of Animals - Άνθρωποι για την Ηθική Μεταχείριση των Ζώων), της μεγαλύτερης οργάνωσης για τα δικαιώματα των ζώων στον κόσμο, ήταν η αφορμή για να αναπτύξουμε και να προσθέσουμε θέματα και ιδέες που άπτονται της συμπεριφοράς μας απέναντι στα ζώα. Οι παρακάτω ερωτήσεις και απαντήσεις προορίζονται για να μας προκαλέσουν να ξανασκεφτούμε τις κοινές αποδοχές για τα ζώα και να χρησιμεύσουν ως πηγή για να διαμορφώσουμε τις δικές μας απόψεις. Μέσω των απαντήσεων προβάλλεται η φιλοσοφία του κινήματος και δίνεται έμφαση σε πρακτικά θέματα της καθημερινής ζωής μας.
Τι εννοούμε με τη φράση “τα δικαιώματα των ζώων”;
Η διαιώνιση της ιδέας ότι τα ζώα δεν έχουν δικαίωμα στη ζωή παρά μόνο για να εξυπηρετούν τους δικούς μας σκοπούς, είναι από τους βασικούς παράγοντες για τη στέρηση των δικαιωμάτων τους και για μια ατέλειωτη σειρά από προκαταλήψεις εναντίον τους. Όσοι υποστηρίζουν τα δικαιώματα των ζώων πιστεύουν ότι η εγγενή αξία που έχουν τα ζώα ως όντα δεν έχει σχέση με τη χρησιμότητά τους στους ανθρώπους. Δηλαδή, τα ζώα δεν είναι αποτελούν κτήση μας για να τα χρησιμοποιούμε ως τροφή, ένδυση, διασκέδαση, πειραματισμό, ή οποιοδήποτε άλλο σκοπό και ότι τα ζώα αξίζουν αναγνώρισης των δικαιωμάτων τους άσχετα με το αν είναι χαριτωμένα, ή χρήσιμα στους ανθρώπους, ή υπό εξαφάνιση και άσχετα με το αν οι άνθρωποι νοιάζονται για αυτά. Συγκεκριμένα, τα ζώα έχουν το βασικό δικαίωμα να τους συμπεριφερόμαστε με σεβασμό. Η αναγνώριση των δικαιωμάτων τους απαιτεί την κατάργηση και όχι τη βελτίωση της εκμετάλλευσης των ζώων.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ “των δικαιωμάτων των ζώων” και “της προστασίας των ζώων”;
Οι θεωρίες για την προστασία των ζώων στηρίζονται στην παραδοχή της ανθρώπινης κυριαρχίας απέναντι στα ζώα και δέχονται ότι τα ζώα έχουν συμφέροντα αλλά επιτρέπουν αυτά τα συμφέροντα να παραχωρούνται εφόσον τα οφέλη στους ανθρώπους δικαιολογούν αυτή τη θυσία. Αντιθέτως, οι θεωρίες για τα δικαιώματα των ζώων υποστηρίζουν ότι τα ζώα, όπως και οι άνθρωποι, έχουν δικαιώματα τα οποία δεν μπορούν να θυσιαστούν ή να παραχωρηθούν για να ωφεληθούν άλλοι. Τα μέλη του κινήματος για τα δικαιώματα των ζώων θεωρούν ότι τα ζώα δεν μας ανήκουν για να τα χρησιμοποιούμε ως τροφή, ένδυση, διασκέδαση, ή πειραματισμό, ενώ αυτοί που υποστηρίζουν την προστασία των ζώων θεωρούν ότι τα ζώα μπορούν να χρησιμεύσουν για διάφορους σκοπούς εφόσον τηρούνται ανθρωπιστικές κατευθυντήριες γραμμές. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το κίνημα για τα δικαιώματα των ζώων δεν θεωρεί ότι τα δικαιώματα είναι απόλυτα – τα δικαιώματα ενός ζώου όπως και αυτά των ανθρώπων πρέπει να είναι περιορισμένα και μπορούν φυσικά να έρχονται και σε αντίθεση.
Τι είδους δικαιώματα πρέπει να έχουν τα ζώα;
Τα ζώα πρέπει να έχουν το δικαίωμα της ίσης αντιμετώπισης των συμφερόντων τους. Για παράδειγμα, το ζώο έχει δικαίωμα να μην του προκληθεί πόνος χωρίς λόγο. Επομένως, έχουμε υποχρέωση να αναγνωρίσουμε και να σεβαστούμε το δικαίωμα του να μην του προκαλέσουμε πόνο. Τα ζώα όμως, δεν έχουν πάντοτε τα ίδια δικαιώματα με τους ανθρώπους γιατί τα συμφέροντά τους δεν είναι πάντοτε τα ίδια με τα δικά μας, και κάποια δικαιώματα θα ήταν άσχετα για τα ζώα. Τα ζώα καθώς και οι άνθρωποι μοιράζονται ένα βασικό ηθικό δικαίωμα, αυτό της μεταχείρισης με σεβασμό, και πρέπει να έχουν στοιχειώδη δικαιώματα όπως αυτό στη ζωή καθώς και νομική υπόσταση που να περιλαμβάνει την προστασία από κακοποίηση αλλά και από εγκλεισμό. Η ελευθερία από τη σκλαβιά και το βασανισμό είναι από τα πιο βασικά νομικά δικαιώματα τα οποία μη ανθρώπινα όντα, όπως και ανθρώπινα, δικαιούνται.
Υπάρχει διαχωριστική γραμμή που να ξεχωρίζει κάποια ζώα;
Μια σειρά από χαρακτηριστικά, όπως η έμφαση στην ικανότητα σκέψης που διαχωρίζει ζώα με βάση τις νοητικές τους δυνατότητες, έχουν υποδειχθεί ως κριτήρια για κάποιο διαχωρισμό. Εκείνο που μπορούμε να πούμε με σιγουριά είναι ότι δεν είναι αναγκαίο ούτε ηθικό να χρησιμοποιούμε τα ζώα για δικούς μας σκοπούς. Ας θυμηθούμε τα λόγια του διάσημου επιστήμονα, καλλιτέχνη και ανθρωπιστή Άλμπερτ Σβάϊτσερ, ο οποίος αντιλαμβανόμενος τα προβλήματα και τις υποχρεώσεις που μια διευρυμένη ηθική – προς όλα τα όντα - μπορεί να επιφέρει, είπε: “Ο άνθρωπος είναι πράγματι ηθικός μόνο όταν υπακούει τον περιορισμό που του επιβάλλεται να βοηθήσει όλα τα είδη ζωής που είναι ικανός να βοηθήσει ... Δεν ρωτά πόσο η συγκεκριμένη ζωή αξίζει συμπόνια ... ή πόσο είναι ικανή να έχει συναισθήματα.” Δεν μπορούμε να σταματήσουμε όλα τα δεινά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να σταματήσουμε κανένα. Στη σημερινή κοινωνία των ανεξάντλητων επιλογών, υπάρχουν αμέτρητοι άκακοι και πράοι τρόποι για να φάμε, να ντυθούμε, να διασκεδάσουμε και να διαπαιδαγωγηθούμε οι οποίοι δεν προϋποθέτουν τη θανάτωση ζώων. Οι δικές μας προκαταλήψεις μας επιτρέπουν να αρνούμαστε για τους άλλους τα δικαιώματα που δίνουμε στους εαυτούς μας και σε άλλα είδη που επιλέγουμε. Το σκυλί και τα γουρούνι έχουν την ίδια δυνατότητα να αισθάνονται πόνο, αλλά η προκατάληψη, όσον αφορά τα είδη, μας επιτρέπει να βλέπουμε το ένα ζώο για συντροφιά και το άλλο για τροφή.
Μπορεί εσύ να πιστεύεις στα δικαιώματα των ζώων αλλά γιατί προσπαθείς να πεις και σε άλλους ανθρώπους τι να κάνουν;
Ο καθένας δικαιούται της γνώμης του, αλλά η ελευθερία του σκέπτεσθαι δεν ταυτίζεται με την ελευθερία του πράττειν. Είμαστε ελεύθεροι να πιστεύουμε ότι θέλουμε εφ’ όσον δεν βλάπτουμε άλλους. Μπορεί να πιστεύουμε ότι τα ζώα πρέπει να σκοτώνονται, ότι οι μαύροι άνθρωποι πρέπει να υποδουλώνονται, ή ότι πρέπει να χτυπούμε τις γυναίκες, αλλά δεν έχουμε πάντα το δικαίωμα να εφαρμόσουμε τις ιδέες μας. Ο χαρακτήρας των μεταρρυθμιστικών κινημάτων είναι να λένε σε άλλους τι να κάνουν – μη χρησιμοποιείτε ανθρώπους για δούλους, μην παρενοχλείτε σεξουαλικά τις γυναίκες, κλπ – και όλα τα κινήματα αρχικά αντιμετωπίζουν αντίσταση από ανθρώπους που θέλουν να συνεχίσουν τον επικρινόμενο τρόπο συμπεριφοράς. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα δικαιώματα που σήμερα απολαμβάνουμε και θεωρούμε αυτονόητα, βασίζονται στους αγώνες που συνάνθρωποί μας έδωσαν στο παρελθόν.
Τα ζώα δεν έχουν λογική, δεν καταλαβαίνουν τα δικαιώματα, δεν σέβονται τα δικαιώματα μας, οπότε γιατί να επιβάλλουμε τις δικές μας ηθικές αξίες σε αυτά;
Η έννοια της λογικής με ανθρώπινα κριτήρια όταν εφαρμόζεται στα ζώα δημιουργεί προβλήματα. Το γεγονός ότι το ζώο δεν καταλαβαίνει και δεν ακολουθεί τους δικούς μας κανόνες είναι άσχετο με το γεγονός ότι έχει δικαίωμα στη ζωή όπως εμείς. Άλλωστε το ενήλικο ζώο είναι σαφέστατα περισσότερο ικανό να φροντίζει τον εαυτό του και τα μικρά του απ’ ότι ένα παιδί ή ένα άτομο με σοβαρή νοητική υστέρηση. Το να θεωρούμε το ζώο κατώτερο ον, υποβιβάζουμε ακόμη περισσότερο τα παιδιά και τα άτομα με νοητική υστέρηση. Μπορεί να πιστεύουμε ότι είμαστε ανώτερα όντα αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να μεταχειριζόμαστε ως σκλάβους αυτούς που εμείς θεωρούμε ως κατώτερα όντα. Τα ζώα δεν είναι πάντα ικανά να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους, αλλά εμείς οι ενήλικες έχουμε την ευφυΐα και την ικανότητα να επιλέξουμε συμπεριφορά που βλάπτει άλλους και συμπεριφορά που δεν βλάπτει. Όταν υπάρχει η δυνατότητα, πρέπει να επιλέγουμε τη συμπόνια.
Αν τα ζώα υποφέρουν τότε και τα φυτά δεν υποφέρουν;
Το κίνημα για τα δικαιώματα των ζώων θεωρεί ότι η ικανότητα των ζώων, ως όντα με αντίληψη και συναίσθηση, να αισθάνονται πόνο ή να είναι δυστυχισμένα είναι λόγος για να έχουν συγκεκριμένα δικαιώματα. Τα φυτά δεν έχουν κεντρικό νευρικό σύστημα, καταλήξεις νεύρων, και εγκεφάλους, επομένως δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι αισθάνονται ευχαρίστηση και πόνο. Θεωρείται ότι τα ζώα είναι ικανά να αισθάνονται πόνο έτσι ώστε να χρησιμοποιήσουν αυτή την ικανότητα για αυτοπροστασία, π.χ. αν ακουμπήσεις κάτι που καίει και αισθανθείς πόνο, θα μάθεις από τον πόνο να μην αγγίζεις αυτό το αντικείμενο στο μέλλον. Αφού τα φυτά δεν μπορούν να μετακινηθούν από μέρος σε μέρος και δεν χρειάζεται να μάθουν να αποφεύγουν κάποια πράγματα, αυτή η αίσθηση θα τους ήταν περιττή. Άλλωστε, από φυσιολογικής πλευράς, τα φυτά είναι τελείως διαφορετικά από τα θηλαστικά. Σε αντίθεση με τα μέλη του σώματος των ζώων, πολλά πολυετή φυτά, μπορούν να θεριστούν ξανά και ξανά χωρίς να πεθαίνουν.
Όσον αφορά τη διατροφή, ο άνθρωπος για να τραφεί δεν χρειάζεται να συμπεριλάβει στη διατροφή του κρέας, όμως χρειάζεται να λαμβάνει τα θρεπτικά συστατικά που βρίσκονται στα δημητριακά, λαχανικά, φρούτα, κ.α. Από τη φυσιολογία του ο άνθρωπος δεν είναι σαρκοφάγος, καθώς το έντερό του είναι πολύ διαφορετικό από αυτό των κρεοφάγων ζώων, τα δόντια του δεν είναι κατάλληλα να σχίζουν ωμό κρέας και γι’ αυτό πρέπει να το μαγειρέψει για να το φάει, δεν έχει νύχια σαν τα κρεοφάγα και αρπακτικά ζώα, τα δάκτυλά του είναι φτιαγμένα για να συλλέγει τροφές, η γεύση του κρέατος είναι τόσο απωθητική που πρέπει να το επεξεργαστεί με πολλούς τρόπους (κοπή, ψήσιμο, σάλτσες, καρυκεύματα) για να πάρει μια εντελώς διαφορετική γεύση από την αρχική. Αντιθέτως, ο άνθρωπος μπορεί να χαρακτηριστεί ως φρουτο-καρποφάγος όπως δείχνει η ανατομία του.
Όσοι ενδιαφέρονται για την επίπτωση της γεωργίας στο περιβάλλον, πρέπει να γνωρίζουν ότι η χορτοφαγική διατροφή είναι σαφώς καλύτερη για το περιβάλλον από τη διατροφή που είναι βασισμένη σε κρέας, αφού η τεράστια πλειοψηφία των σιτηρών και όσπριων που καλλιεργούνται σήμερα χρησιμοποιούνται για τροφή για τα βοοειδή. Αντί να τρώμε ζώα, όπως οι αγελάδες, οι οποίες πρέπει να καταναλώσουν 8 κιλά βλάστησης για να τα μετατρέψουν σε μισό κιλό σάρκας, μπορούμε να σώσουμε πολύ περισσότερα φυτά και να καταστραφεί πολύ λιγότερη έκταση με το να γίνουμε χορτοφάγοι. Ο άνθρωπος πρέπει να τραφεί για να ζήσει, ας επιλέξουμε λοιπόν τον τρόπο που προκαλεί τη μικρότερη αναστάτωση και πόνο στη φύση.
Είναι σχεδόν αδύνατο να αποφύγουμε να χρησιμοποιούμε όλα τα προϊόντα που προέρχονται από ζώα. Αφού συνεχίζουμε να προκαλούμε δεινά στα ζώα χωρίς να το συνειδητοποιούμε, γιατί να προσπαθούμε για το αντίθετο;
Είναι αδύνατο να ζήσουμε χωρίς να προκαλέσουμε κάποιο κακό, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει εσκεμμένα να προκαλέσουμε άσκοπο κακό. Μπορεί κατά λάθος να χτυπήσεις κάποιον με το αυτοκίνητό σου, αλλά αυτό δεν είναι λόγος για να χτυπήσεις κάποιον σκόπιμα. Οι επιλογές που καθημερινά κάνουμε στη ζωή μας μπορούν να προωθήσουν την εξάλειψη των διακρίσεων προς άλλα είδη, όπως άλλα κινήματα προώθησαν την εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων ή των διακρίσεων κατά των γυναικών, κλπ.
Τι θα γίνει με όλα τα ήθη και έθιμα, συνήθειες και επαγγέλματα που εξαρτώνται από την εκμετάλλευση ζώων;
Η κατάργηση της δουλείας, η εφεύρεση του αυτοκινήτου, και το τέλος του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου επίσης επέβαλαν αναδιάρθρωση και καινούργιες κατευθύνσεις σε άλλα επαγγέλματα. Το να επιφέρουμε αλλαγές σε ήθη, έθιμα, συνήθειες και επαγγέλματα είναι μέρος της κοινωνικής εξέλιξης – όχι λόγος να την αποτρέψουμε. Άλλωστε με την πάροδο του χρόνου, πολλά έθιμα και επαγγέλματα καταργήθηκαν για να δώσουν τη σειρά τους σε άλλα λιγότερο βάναυσα, όπως η δουλεία που αποτελούσε ένα θεσμό με βαθιές ρίζες και τεράστια οικονομικά οφέλη στην κοινωνία. Ο στόχος λοιπόν είναι να κρατήσουμε από την παράδοση τα πιο σημαντικά στοιχεία και να αναπτύξουμε μια πιο ηθική στάση όσον αφορά στον τρόπο ζωής μας.
Οι ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ζώων τάσσονται ενάντια στη βία;
Το κίνημα για τα δικαιώματα των ζώων είναι ένα φιλειρηνικό κίνημα ενάντια στη βία. Μια από τις κεντρικές ιδέες του είναι η αρχή ότι δεν πρέπει να προκαλέσουμε κακό σε άλλα όντα – ανθρώπους ή ζώα. Για να υπάρχει πραγματική ειρήνη στον κόσμο πρέπει να επεκτείνουμε την έννοια της ειρήνης και στις σχέσεις μας με τα άλλα όντα του πλανήτη.
Πως δικαιολογείτε την κατανάλωση του χρόνου σας βοηθώντας ζώα όταν υπάρχουν τόσοι άνθρωποι που χρειάζονται βοήθεια;
Υπάρχουν πολλά σοβαρά προβλήματα στον κόσμο που τραβούν την προσοχή μας, και η βία ενάντια στα ζώα είναι ένα από αυτά. Πρέπει να προσπαθήσουμε να ελαφρύνουμε τον πόνο όπου μπορούμε. Το να βοηθάμε ζώα δεν είναι περισσότερο ή λιγότερο σημαντικό από το να βοηθάμε ανθρώπους – και τα δύο είναι εξίσου σημαντικά. Τα βάσανα των ανθρώπων και των ζώων είναι συνδεδεμένα. Στο παρελθόν, οι υποστηρικτές της προστασίας των ζώων ήταν ενεργοί σε διάφορες φιλανθρωπικές δράσεις, π.χ. για το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες, για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης για τα παιδιά, κ.α. Σήμερα, αυτοί που ασχολούνται με τα δικαιώματα των ζώων συνήθως ασχολούνται και με άλλα σημαντικά θέματα, όπως οι φυλετικές διακρίσεις, ανθρώπινα δικαιώματα, μετανάστες, περιβάλλον, κλπ. και πολλά άτομα σε ηγετικές θέσεις στο κίνημα για τα δικαιώματα των ζώων προήλθαν από άλλα κοινωνικά κινήματα.
Αν η χρήση ζώων δεν είναι ηθική, τότε γιατί αναφέρεται στη Βίβλο ότι οι άνθρωποι έχουν κυριαρχία στα ζώα;
Η κυριαρχία δεν είναι το ίδιο με την τυραννία. Η βασίλισσα της Αγγλίας έχει “κυριαρχία” απέναντι στους υπηκόους της, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να τους φάει, να φορέσει το δέρμα τους, ή να τους χρησιμοποιήσει ως πειραματόζωα. Εάν είμαστε “κυρίαρχοι” των ζώων, είναι για να τα προστατεύσουμε, και όχι για να τα χρησιμοποιήσουμε για τους δικούς μας σκοπούς. Το να επικαλείται κανείς τη θρησκεία δεν μπορεί να δικαιολογεί τις σημερινές πρακτικές μας που βεβηλώνουν το περιβάλλον, καταστρέφουν ολόκληρα είδη “άγριας” ζωής, και βασανίζουν και σκοτώνουν δισεκατομμύρια ζώα κάθε χρόνο. Η Αγία Γραφή προσδίδει μια ευλάβεια για τη ζωή και ο Θεός δεν θα μπορούσε παρά να τρομάξει με τον τρόπο που μεταχειριζόμαστε τα ζώα σήμερα.
Τα ζώα σε κλουβιά στις κτηνοτροφικές μονάδες ή στα εργαστήρια πειραμάτων έχουν εκτραφεί γι’ αυτό το σκοπό και δεν υποφέρουν γιατί ποτέ δεν γνώρισαν διαφορετικό τρόπο ζωής.
ΛΑΘΟΣ! Το να εκτρέφουμε ζώα για κάποιο σκοπό δεν αλλάζει την βιολογική τους ικανότητα να αισθάνονται πόνο και φόβο και το βασικό τους δικαίωμα στη ζωή. Τα ζώα στις κτηνοτροφικές μονάδες ή στα εργαστήρια πειραμάτων δεν μπορούν να δράσουν ούτε βάσει των πιο θεμελιωδών ένστικτών τους, γεγονός το οποίο τα κάνει να υποφέρουν τρομερά. Το να γεννηθείς και να περάσεις όλη σου τη ζωή σε ένα χώρο τρομερά μικρό δεν σε κάνει να το συνηθίσεις. Ακόμη και ζώα τα οποία είναι εγκλωβισμένα από τη γέννησή τους αισθάνονται την ανάγκη να περπατήσουν, να περιποιηθούν τον εαυτό τους, να τεντώσουν τα σκέλη ή τα φτερά τους, και να ασκηθούν. Τα ζώα του κοπαδιού, της αγέλης ή του σμήνους αναστατώνονται υπερβολικά όταν είναι αναγκασμένα να ζουν σε απομόνωση ή όταν τα βάζουν σε υπερβολικά μεγάλες ομάδες που δεν μπορούν να αναγνωρίσουν άλλα μέλη. Επιπλέον, όλα τα εγκλωβισμένα ζώα υποφέρουν από τρομερή ανία – μερικά, τόσο πολύ, που οδηγούνται σε αυτο-τραυματισμό, αυτο-καταστροφική συμπεριφορά ή επιθετικότητα προς άλλα ζώα. Εκτός από την ψυχική αναστάτωση, τα ζώα αυτά έχουν και τρομερά προβλήματα υγείας καθώς το σώμα τους υποφέρει από αρρώστιες λόγω της έλλειψης άσκησης και από το συνωστισμό, τις άθλιες συνθήκες υγιεινής, τους τραυματισμούς, μολύνσεις, κλπ.
Αφού η εκμετάλλευση των ζώων είναι κάτι κακό, γιατί δεν είναι παράνομη;
Η νομιμότητα δεν είναι εγγύηση, δεν εξασφαλίζει την ηθική. Το ποιος έχει και ποιος δεν έχει νόμιμα δικαιώματα καθορίζεται από τις απόψεις των νομοθετών. Οι νόμοι αλλάζουν καθώς η κοινή γνώμη ή τα πολιτικά κίνητρα αλλάζουν, αλλά η ηθική δεν είναι τόσο αυθαίρετη. Θα ήταν σκόπιμο να αναλογιστούμε ότι πολλά από τα βασικά δικαιώματα και ελευθερίες που απολαμβάνουμε σήμερα, δεν υπήρχαν καν πριν από μερικές δεκαετίες. Μέχρι πρόσφατα στην ιστορία πολλών δυτικών χωρών, η ανθρώπινη δουλεία ήταν νομικά κατοχυρωμένη, όμως ακόμη και τότε υπήρχαν πολλοί που αγωνίστηκαν για να εξασφαλίσουν τον τερματισμό της. Σήμερα, σχετικά με την εκμετάλλευση των ζώων ακόμη και οι ελάχιστοι και περιορισμένοι νόμοι για την προστασία και τις βασικές συνθήκες διαβίωσης των ζώων δεν εφαρμόζονται, καθώς οι αρχές σε πολλές περιπτώσεις δεν θεωρούν τα προβλήματα των ζώων τόσο σημαντικά. Απέναντι στο νόμο, τα ζώα θεωρούνται πράγματα, δηλαδή ιδιοκτησία των ανθρώπων, επομένως η ίδια η νομική υπόσταση των ζώων αναπόφευκτα προωθεί την κακοποίησή τους.
Έχετε πάει ποτέ σε σφαγείο ή σε εργαστήριο πειραμάτων;
Όχι, αλλά έχουν πάει άλλοι που έχουν βιντεοσκοπήσει και έχουν καταγράψει τι γίνεται εκεί περιγράφοντας μια πολύ λεπτομερή εικόνα. Δεν χρειάζεται να έχεις πολύ στενή εμπειρία από τα δεινά των ζώων για να μπορείς να επικρίνεις αυτό που γίνεται, όπως και δεν χρειάζεται να έχεις εμπειρία από βιασμό ή από κακοποίηση παιδιών για να επικρίνεις τις πράξεις αυτές. Κανείς δεν μπορεί να παρίσταται ως μάρτυρας σε όλα τα δεινά του κόσμου, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να προσπαθήσουμε να τα σταματήσουμε.
Τα ζώα δεν είναι τόσο ευφυή ή εξελιγμένα όσο οι άνθρωποι, επομένως γιατί δεν μπορούμε να τα χρησιμοποιούμε;
Το να διαθέτει κανείς υψηλή νοημοσύνη δεν του δίνει το δικαίωμα να εκμεταλλευτεί άλλον άνθρωπο, επομένως γιατί πρέπει να μας δίνει το δικαίωμα να εκμεταλλευόμαστε τα ζώα; Υπάρχουν ζώα τα οποία είναι αναμφισβήτητα πιο έξυπνα, πιο δημιουργικά, έχουν μεγαλύτερη συναίσθηση, καλύτερη επικοινωνία και ικανότητα να χρησιμοποιούν την ανθρώπινη γλώσσα σε σχέση με μερικούς ανθρώπους, όπως στην περίπτωση όταν ένας χιμπατζής συγκρίνεται με ένα βρέφος ή με ένα άτομο με σοβαρή νοητική υστέρηση. Πρέπει τα πιο ευφυή ζώα να έχουν δικαιώματα και οι λιγότερο ευφυείς άνθρωποι να μην έχουν;
Ποιο είναι το πρόβλημα με τις κτηνοτροφικές μονάδες ή τις φάρμες γούνας; Αυτά τα ζώα δεν είναι χειρότερα στην άγρια φύση, όπου πεθαίνουν από πείνα, ή αρρώστιες, ή σκοτώνονται από άλλα αρπακτικά;
Μια παρόμοια επιχειρηματολογία χρησιμοποιήθηκε για να υποστηρίξει την παραδοχή ότι οι άνθρωποι από την Αφρική ήταν καλύτερα ως σκλάβοι στις φυτείες παρά ως ελεύθεροι άνδρες και γυναίκες. Το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί για τους φυλακισμένους, όμως η φυλακή θεωρείται ως μια από τις πιο σκληρές τιμωρίες της κοινωνίας μας. Τα ζώα στα εκτροφεία υποφέρουν τόσο πολύ που είναι αδιανόητο ότι θα μπορούσαν να είναι χειρότερα στην άγρια φύση. Η άγρια φύση δεν είναι “άγρια” για τα ζώα που ζουν εκεί – είναι το σπίτι τους. Εκεί έχουν την ελευθερία τους και μπορούν να επιδίδονται στις φυσικές δραστηριότητές τους. Το γεγονός ότι μπορεί να υποφέρουν στην άγρια φύση δεν είναι λόγος να διασφαλίσουμε ότι υποφέρουν στην αιχμαλωσία.
Το κυνήγι όμως δεν φέρνει την ισορροπία στη φύση;
Αν και ίσως αναγκαίο για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους σε κρίσιμες στιγμές πριν από δεκάδες χιλιάδες χρόνια, το κυνήγι είναι μια βίαιη μορφή “διασκέδασης” καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των κυνηγών δεν βασίζεται σε αυτό για επιβίωση. Το κυνήγι συμβάλλει στην εξαφάνιση πολυάριθμων ειδών σε όλο τον κόσμο αφού διαταράσσει όλο το οικοσύστημα, την αποδημία, τη χειμερία νάρκη, την περίοδο αναπαραγωγής και καταστρέφει οικογένειες και ομάδες ζώων. Οι κυνηγοί σκοτώνουν τα πιο γερά ζώα αντίθετα με αυτό που συμβαίνει στη φύση όπου επιβιώνουν τα πιο υγιή. Πολλά ζώα και πουλιά υποφέρουν και έχουν ένα αργό θάνατο καθώς τραυματίζονται αλλά δεν σκοτώνονται αμέσως από τους κυνηγούς. Επιπλέον, το στρες από το κυνήγι και το συνεχή θόρυβο προκαλεί τρομερή αγωνία και φόβο σε όλα τα γύρω ζώα.
Τα πειράματα στα ζώα δεν έχουν συμβάλλει στην επιμήκυνση και βελτίωση της ζωής του ανθρώπου;
Πάνω από 100 εκατομμύρια ζώα υποφέρουν και θανατώνονται κάθε χρόνο στο όνομα της επιστήμης και της τεχνολογίας. Τα 2/3 των πειραμάτων δεν έχουν σχέση με την ιατρική και την ανθρώπινη υγεία αλλά με καλλυντικά, προϊόντα καθαρισμού, διάφορες χημικές ουσίες, στρατιωτική χρήση, κ.α. Όσον αφορά τα πειράματα για ιατρική χρήση, οι επιστήμονες δεν μπορούν να αντιγράψουν τις περισσότερες ανθρώπινες αρρώστιες στα ζώα και 92% των φαρμάκων τα οποία έχουν δοκιμαστεί σε ζώα κρίνονται ακατάλληλα για ανθρώπινη χρήση και αποσύρονται. Αντιθέτως, νεκροτομές, κλινικές και επιδημιολογικές μελέτες σε ανθρώπους, δοκιμές σε σωλήνα, καλλιέργειες οργάνων, ιστών και κυττάρων, μοντέλα και προσομοιωτές έχουν αποδειχθεί περισσότερο ακριβή και χρήσιμα. Οι υποστηρικτές των δικαιωμάτων των ζώων θεωρούν ότι η χρήση ζώων σε πειράματα είναι ανήθικη και αντιεπιστημονική και πρέπει να απαγορεύεται. Δύο πολύ ισχυρά παραδείγματα αφορούν το γεγονός ότι δεν μπορούμε να αντλούμε συμπεράσματα για ανθρώπινους οργανισμούς από μη ανθρώπινους οργανισμούς και ότι η επιμήκυνση της ανθρώπινης ζωής οφείλεται πολύ περισσότερο στη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής και διατροφής παρά σε νέες ιατρικές τεχνολογίες.
Τα ζωολογικά πάρκα δεν μας παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για διάφορα είδη ζώων και ταυτοχρόνως βοηθούν στη διατήρησή τους;
Τα ζωολογικά πάρκα καθώς και οι εκθέσεις ζώων δεν επιτρέπουν στα ζώα να επιδείξουν την φυσική συμπεριφορά τους η οποία είναι πολύ διαφορετική στη φύση απ’ ότι σε περιορισμένους και έγκλειστους χώρους. Πολλά ζώα που στο φυσικό τους περιβάλλον ζουν σε μεγάλες αγέλες συνήθως βρίσκονται μόνα τους, η αναζήτηση συντρόφου και το ζευγάρωμα έχουν αποκλειστεί, η τροφή είναι ελεγχόμενη, τα ίδια είναι συνεχώς κάτω από τα μάτια των επισκεπτών και δεν έχουν τίποτε που να τους κινεί το ενδιαφέρον. Πολλά εμφανίζουν αφύσικη και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Αυτό που μαθαίνουμε από τα ζωολογικά πάρκα είναι ότι είναι αποδεκτό να κρατάμε ζώα σε αιχμαλωσία όπου υποφέρουν από ανία, τρομερή μοναξιά, περιορισμό, είναι μακριά από το φυσικό τους περιβάλλον και στο έλεος των ανθρώπων. Η πλειοψηφία των ζώων στα πάρκα δεν είναι υπό εξαφάνιση ούτε προετοιμάζονται να αφεθούν ελεύθερα στο φυσικό τους περιβάλλον. Μάλιστα, είναι σχεδόν αδύνατο για ζώα που έχουν μεγαλώσει σε αιχμαλωσία να αφεθούν ελεύθερα στη φύση. Ο μόνος τρόπος να σώσουμε είδη υπό εξαφάνιση είναι να διατηρήσουμε το φυσικό τους περιβάλλον και να τα προστατεύσουμε από τους κυνηγούς, όχι να αναπαράγουμε λίγα ζώα σε αιχμαλωσία. Αντί να επισκεπτόμαστε ζωολογικά πάρκα, μπορούμε να συμβάλλουμε στη διατήρηση των ειδών με τη υποστήριξη μη κερδοσκοπικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στην περίθαλψη, φροντίδα, και διάσωση των ζώων και του φυσικού τους περιβάλλοντος.
Γιατί πρέπει να είμαστε ενάντια στη χρήση ζώων στα τσίρκο;
Το τσίρκο έχει ταυτιστεί με την οικογενειακή διασκέδαση δεν είναι όμως διασκέδαση για τα ζώα που βρίσκονται σε αυτό. Κατ’ αρχήν, τα ζώα που στο φυσικό τους περιβάλλον διανύουν απέραντες αποστάσεις καθημερινά είναι φυλακισμένα σε μικρά κλουβιά και μερικές φορές αλυσοδεμένα. Περνούν όλη τους τη ζωή κάτω από άθλιες συνθήκες, με συνεχή πίεση λόγω των διαρκών παραστάσεων, στερούνται την καθημερινή άσκηση που είναι απαραίτητη για να παραμένουν ψυχολογικά και σωματικά υγιή, κρατιούνται σε κλουβιά που είναι αναπόφευκτα πάρα πολύ μικρά, “εκπαιδεύονται” με τρόπο που απαιτεί την κάμψη του ζώου με βάναυσο τρόπο, δηλαδή χτυπήματα με αλυσίδες, μαστίγια, σίδερα με ηλεκτρισμό, και άλλες τιμωρίες, και υφίστανται εξευτελισμούς εκτελώντας αφύσικα νούμερα για να προσφέρουν λίγες στιγμές διασκέδασης στο ανυποψίαστο κοινό. Επιπλέον, η συνεχής μετακίνηση των τσίρκο σε διάφορες πόλεις και χώρες, αναγκάζει τα ζώα να περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους σε φορτηγά που πολλές φορές δεν έχουν θέρμανση ή καλό αερισμό και είναι εκτεθειμένα στις οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες γι’ αυτό συχνά πεθαίνουν. Τα τσίρκο με ζώα διαιωνίζουν μια μεσαιωνική αντίληψη διασκέδασης. Αντιθέτως, αυτά που δεν χρησιμοποιούν ζώα σε παραστάσεις, έχουν γίνει πολύ δημοφιλή και εμείς αφού έχουμε την επιλογή ως θεατές οφείλουμε να τα επιλέγουμε για τη διασκέδασή μας αφού τα ζώα δεν έχουν αυτή την επιλογή ως προς τη συμμετοχή τους.
Και τι έχετε να πείτε για τα κατοικίδια;
Τα δικαιώματα των ζώων αφορούν και τα ζώα συντροφιάς, τα οποία στην κοινωνία μας έχουν αξία ως ιδιοκτησία των ανθρώπων. Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται σκύλοι, γάτες, εξωτικά πουλιά, ερπετά, ψάρια καθώς και άλλα μικρά ζώα. Χρησιμοποιούνται από τους ανθρώπους και ικανοποιούν συναισθηματικές ανάγκες, όπως άλλα ζώα ικανοποιούν διατροφικές ανάγκες, και συντελούν στην ευτυχία μας ακόμη και στην ασφάλειά μας. Τα ζώα όμως εμποδίζονται από το να εκφράζουν τα φυσικά τους ένστικτα. Η ευημερία τους εναποτίθεται εντελώς στα χέρια των ανθρώπων. Εκατομμύρια ζώα συντροφιάς βρίσκονται στους δρόμους ή κακοποιούνται καθημερινά. Ο υπερπληθυσμός των ζώων αυτών έχει οδηγήσει τις αρχές πολλών χωρών σε αμέτρητες ευθανασίες. Παράλληλα , έχει δημιουργηθεί μια πολύ επικερδής βιομηχανία που ασχολείται με το εμπόριο ζώων συντροφιάς καθώς και με μια σειρά προϊόντων και τροφών από τους εκτροφείς καθώς και από καταστήματα πώλησης ζώων, τα pet shops. Οι ζωοτροφές φτιάχνονται από τα περισσεύματα των σφαγείων και ότι δεν επιτρέπεται να χρησιμεύσει ως ανθρώπινη τροφή. Επομένως, όταν αγοράζουμε τροφή για κατοικίδια ζώα συμβάλλουμε με αυτό τον τρόπο στις καταχρήσεις της εντατικής κτηνοτροφίας.
Οι υποστηρικτές των δικαιωμάτων των ζώων είναι ενάντια στην ιδιοκτησία εξωτικών ζώων και στη χρήση τους ως κατοικίδια καθώς αυτά τα ζώα απομακρύνονται από το φυσικό τους περιβάλλον και παραμένουν απομονωμένα από άλλα μέλη του είδους τους, πολλά είναι παράνομα, το εμπόριο και η μεταφορά τους γίνεται κάτω από άθλιες συνθήκες, κ.α. Ως προς άλλα κατοικίδια, ιδιαίτερα σκύλους και γάτες, αν και πολλοί υποστηρίζουν ότι αυτή η μορφή ιδιοκτησίας δεν είναι ηθικά επιτρεπτή, προτρέπουν όμως την υιοθεσία αδέσποτων καθώς με αυτό τον τρόπο μειώνεται ο αριθμός των αδέσποτων και εμποδίζεται η εξάπλωση του εμπορίου των κατοικίδιων μέσω των pet shops και αυτών που εμπορεύονται τα ζώα. Όσον αφορά στην πρακτική της στείρωσης των κατοικίδιων που όντως παραβιάζει τα δικαιώματα των ζώων, οι περισσότερες οργανώσεις την υποστηρίζουν καθώς μειώνει τον υπερπληθυσμό και δεν επιτρέπει την πιθανή κακοποίηση και εγκατάλειψη των μικρών τους. Εδώ περιορίζονται τα ατομικά δικαιώματα προς όφελος της μελλοντικής ευζωίας του είδους.
Οι άνθρωποι έχουν ψυχή, τα ζώα όχι. Έτσι δεν είναι;
Η ψυχή είναι κάτι που δεν μπορούμε να δούμε ή να μετρήσουμε. Κανείς δεν μπορεί να αποδείξει ότι τα ζώα έχουν ψυχή, όπως κανείς δεν μπορεί να αποδείξει ότι δεν έχουν. Η έννοια της ψυχής υποδηλώνει ότι υπάρχει μια πνευματική υπόσταση στο άτομο. Τα ζώα έχουν όλα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν αυτό που ονομάζουμε ψυχή. Έχουν συναισθήματα, δημιουργούν σχέσεις, φοβούνται, ζητούν την ασφάλεια της φωλιάς τους, ενδιαφέρονται για το ταίρι τους, προστατεύουν τα μικρά τους και έχουν ένα σύνθετο συναισθηματικό κόσμο όπως και οι άνθρωποι.
Σε όλο τον κόσμο η στάση των ανθρώπων απέναντι στα ζώα έχει αρχίσει να αλλάζει. Όσο περισσότερα μαθαίνουμε για τα άλλα όντα του πλανήτη, τόσο περισσότερο αναγνωρίζουμε την αξία της ζωής σε όλες της μορφές της και το δικό μας ρόλο ως αναπόσπαστο κομμάτι του συνόλου. Ο ανθρωποκεντρισμός και οι προκαταλήψεις μας έχουν αποξενώσει από τη φύση. Μας έχουν διδάξει ότι τα ζώα είναι διαφορετικά από εμάς και δεν έχουν αξία παρά μόνο για να ικανοποιούν ανθρώπινες ανάγκες, με συνέπεια την αποδοχή ενός τρόπου ζωής που απαιτεί τη θυσία αμέτρητων όντων. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν είμαστε αποκομμένοι από την υπόλοιπη ζωή του πλανήτη αλλά μία μορφή του. Τα ζώα μπορούν να μας βοηθήσουν να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με τη φύση και να ξεπεράσουμε τους φραγμούς και προκαταλήψεις ως προς τα άλλα είδη που οι ίδιοι έχουμε θέσει.
